Kết quả chấm điểm bệnh tích phổi trong lò mổ năm 2017

Bệnh đường hô hấp là một trong các nguyên nhân hàng đầu làm thất thoát lợi nhuận của trại, nhất là những năm gần đây khi xu hướng hạn chế sử dụng kháng sinh trong phòng bệnh đang ngày càng được lan rộng. Mycoplasma hyopneumoniae (M.hyo) gây Viêm phổi địa phương và Actinobacillus pleuropneumoniae (APP) gây Viêm phổi – màng phổi là hai vi sinh vật chủ yếu gây bệnh hô hấp trong đàn heo ở châu Âu. Sự xuất hiện của chúng tại trại vẫn chưa được biết rõ và rất khó để chẩn đoán phân biệt lẫn đánh giá ảnh hưởng của chúng đến năng suất đàn.

Hình 1: Phổi bị nhục hóa vùng rìa tại lò mổ.

Tác động xấu đến năng suất đàn

M.hyo nghi ngờ hiện diện tại hơn 80% số trại heo hiện nay. Đây là tác nhân làm giảm nghiêm trọng năng suất đàn và lợi nhuận của trại. Nhiễm Mycoplasma rất khó phát hiện, vì không phải lúc nào M.hyo xâm nhập vào cơ thể cũng phát triển các bệnh tích lâm sàng rõ ràng. Heo nhiễm
M.hyo thường ở thể cận lâm sàng cùng vài dấu hiệu giảm sút tăng trưởng; đồng nghĩa, heo khỏe mạnh không có dấu hiệu lâm sàng có thể đang mang theo Mycoplasma trong cơ thể, cho đến khi có một tác nhân nào đó xuất hiện (như heo bị stress hay đồng nhiễm với một bệnh nào đó) sẽ tạo điều kiện để M.hyo phát triển gây bệnh.

Biểu đồ 1: Chỉ số bệnh tích M.hyo trung bình của lô chấm.

Tỉ lệ mẫu dương tính với APP được tìm thấy ở 90-100% trại tham gia khảo sát. Heo nhiễm cấp tính tương đối dễ chẩn đoán phân biệt. Những con nhiễm APP thường sẽ tiến triển bệnh từ nhẹ cho đến nghiêm trọng và sẽ dẫn đến: hoặc chết vài ngày sau khi bắt đầu xuất hiện dấu hiệu lâm sàng, hoặc đủ khỏe vượt qua được và trở thành con mang trùng. Những con mang trùng mãn tính hoặc cận lâm sàng sẽ rất khó phát hiện và thường là nguyên nhân gây bùng phát bệnh rộng hơn.

Hình 2: Phổi bị viêm màng phổi tại lò mổ.

Chấm điểm bệnh tích phổi bằng CLP

Chấm điểm bệnh tích phổi ở lò mổ cung cấp thông tin rất quan trọng về sức khỏe đường hô hấp ở đàn heo nuôi. Thương tổn nhìn thấy và kết quả chấm trước đó sẽ gợi ý được heo nhiễm M.hyo hay APP đang ở giai đoạn nào. Chương trình chấm điểm CLP (Ceva Lung Program) được xây dựng để ghi nhận và sao lưu dữ liệu các bệnh tích phổi do M.hyo và do APP dựa trên các bệnh tích điển hình trên nhu mô và màng phổi. CLP giúp đánh giá tình trạng viêm do M.hyo và viêm phổi – màng phổi chính xác. Những kết quả này cung cấp thông tin quan trọng để xác định mức độ bệnh trong trại, nhìn thấy sự thay đổi diễn biến qua thời gian, thậm chí so sánh được hiệu quả của biện pháp kiểm soát bệnh, từ đó có thể xác định quy trình chủng ngừa hoặc liệu pháp điều trị thích hợp cho trại.

Chương trình CLP đã tiến hành thu thập đủ số lượng cần thiết từ nhiều vùng địa lý, quốc gia và hệ thống chăn nuôi để tìm hiểu sự khác nhau tác động lên tình hình bệnh trong trại và biết được xu hướng diễn biến của bệnh, ảnh hưởng của mùa,… Một khảo sát chuyên sâu về phương pháp chấm điểm phổi CLP tại lò mổ được thực hiện trong năm 2017 ở hầu hết các nước chăn nuôi heo tại châu Âu.

Kết quả khảo sát

Các kết quả được thu thập từ 19 nước châu Âu trong 12 tháng, tính từ tháng 12/2016 đến tháng 11/2017, và tập trung phân tích xác định:

• Phần trăm phổi viêm phế quản – phổi;
• Phần trăm nhu mô bị viêm trên tổng phổi nhiễm;
• Phần trăm viêm mặt lưng phổi và chỉ số APPI.

Tổng số phổi được chấm là 325.624 từ 2.918 bản báo cáo với trung bình 112 phổi một lần chấm.

Bảng 1: Phân bố giá trị bệnh tích do M.hyo.

Bảng 2: Phân bố giá trị bệnh tích do APP.

Dữ liệu thu thập từ 19 quốc gia châu Âu năm 2017 cho thấy sự phân bố các giá trị đánh giá rất giống với dữ liệu phân tích năm 2016, dù số lượng phổi chấm đã tăng hơn 50%. Tỉ lệ tổn thương, đặc biệt là bệnh tích do M.hyo, vẫn nằm ở mức cao dù giảm 8.5% so với 2016. Kiểm soát
M.hyo dường như vẫn là một thử thách khó khăn.

Khảo sát quy mô lớn

Trước đây, một số khảo sát đánh giá bệnh tích phổi trong lò mổ đã được thực hiện ở châu Âu. Tuy nhiên các khảo sát này không được tiến hành quy mô lớn, bao quát tất cả các nước có nền chăn nuôi heo lớn ở châu Âu.

Bên cạnh bức tranh tổng quan về tình hình bệnh trên phổi, cơ sở dữ liệu còn đánh giá được tác động của các yếu tố rủi ro khác nhau có thể làm tăng hay giảm tỉ lệ viêm phổi do M.hyo và viêm phổi – màng phổi.

Một trong các yếu tố rủi ro là mật độ chăn nuôi, địa điểm và loại hình trại. Ảnh hưởng này đã được chứng minh ở Đức và Áo, với điểm số bệnh tích M.hyo thấp nhất về mặt thống kê ở vùng Đông Đức khi vùng này có tình trạng sức khỏe đàn và thực hiện an toàn sinh học tốt (Biểu đồ 1).

Nguồn: Bài báo được đăng trên Pigprogress, Sept 2018

Một yếu tố quan trọng khác là khí hậu và mùa. Dựa trên kết quả thu thập ở Tây Ban Nha từ 1.145 đàn heo thương phẩm phân loại thành bốn quý khác nhau dựa vào ngày xuất chuồng, ảnh hưởng của mùa đã được chứng thực. Phổi có kết quả chấm xấu nhất với bệnh tích do M.hyo cao đã tìm thấy tập trung ở đàn heo xuất chuồng trong giai đoạn quý 3 của năm.

Bảng 3: Tương quan giữa chỉ số bệnh tích do M.hyo và ảnh hưởng của mùa đối với thời điểm xuất chuồng.

Hiệu quả của biện pháp kiểm soát bệnh

Hiệu quả kiểm soát bệnh có thể ước tính thông qua năng suất hay tổn thất tài chính của các đàn chấm điểm phổi, so sánh giữa hai biện pháp hoặc trước và sau khi áp dụng.

Một thử nghiệm ở 27 trại tại Pháp kết thúc năm 2017, so sánh dữ liệu từ các trại sử dụng Hyogen® (vắc-xin kiểm soát viêm phổi địa phương do M.hyo của Ceva) với kết quả dữ liệu đã thu thập trước đó với các vắc-xin M.hyo khác. Mỗi đợt thử nghiệm sẽ diễn ra trong sáu tháng với tổng 16.000 phổi được chấm.

Bảng 4: Điểm bệnh tích phổi viêm do M.hyo và tác động kinh tế ở hai biện pháp kiểm soát M.hyo.

Kết quả sau thử nghiệm giúp nhà chăn nuôi chọn được một chương trình kiểm soát các bệnh hô hấp thích hợp (bao gồm cả chủng ngừa) và theo dõi hiệu quả của các chương trình này sau khi áp dụng.

Kết luận

Sử dụng chương trình CLP giúp nhà chăn nuôi biết được điểm bệnh tích phổi và xu hướng diễn tiến bệnh thông qua cơ sở dữ liệu thu thập, từ đó đánh giá tình trạng sức khỏe hô hấp của đàn. CLP còn giúp theo dõi tình hình trại qua thời gian và đánh giá tác động của các yếu tố khác nhau trên tỉ lệ bệnh và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Do đó, biết cách sử dụng thông tin tốt có thể giúp cải thiện sức khỏe đàn heo và giảm chi phí sản xuất. Khảo sát tiến trình bệnh bằng chương trình CLP được thực hiện hằng năm và tiếp tục tiến hành trong năm 2018 để cung cấp nhiều thông tin hơn nữa về xu hướng phát triển của tình trạng sức khỏe hô hấp ở heo.